คำถามเกี่ยวกับโรค
โดย วันทนีย์ โลหะประกิตกุล
เรื่อง : ขี้ลืม หลงลืม
ขี้ลืม (Forgetfulness) ไม่ใช่โรค แต่เป็นภาวะหนึ่งที่คนเราอาจจำอะไรไม่ได้ เช่น จำชื่อคนที่เคยรู้จักมานานไม่ได้ จำไม่ได้ว่าตนเองวางสิ่งของไว้ตรงไหน จำไม่ได้ว่าก่อนออกจากบ้านปิดไฟในห้องนอนหรือยัง ซึ่งเป็นการลืมในสิ่งที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวันและมักเป็นเรื่องปัจจุบัน ซึ่งเป็นความจำในระยะสั้น (Recent memory, ความสามารถจำในสิ่งที่เพิ่งเกิดขึ้นได้) โดยทั่วไปมักไม่ได้ส่งผลกระทบต่อการดำรงชีวิต
ขี้ลืมอาจเกิดจากการมีสมาธิไม่ดี ไม่ได้ใส่ใจในสิ่งนั้น/กิจกรรมนั้น มีภาวะรีบเร่ง ทำหลายอย่างในเวลาเดียวกัน นอนไม่พอ หรือแม้การกินยานอนหลับ ยาลดน้ำมูก ก็อาจทำให้ลืมได้ง่าย
- หลงลืม” หมายถึง ลืมบางสิ่งบางอย่าง บางกิจกรรมที่อาจส่งผลต่อการดำรงชีวิต รวมทั้งการลืมเรื่องทั้งในระยะสั้นและระยะกลาง (Remote memory, ความสามารถในการจำสิ่งที่เกิดขึ้นในอดีตที่ผ่านมาในระยะไม่นานนัก)
- ขี้ลืม” จะไม่มีการลืมความจำระยะกลาง หรืออีกนัยหนึ่งคือ “หลงลืม” มีระดับความสำคัญหรือรุนแรงมากกว่า “ขี้ลืม” เช่น ต้มน้ำไว้แล้วลืมปิดแก๊ส พอนึกออกก็รีบวิ่งไปปิดแก๊ส แต่น้ำก็แห้งหมดแล้ว เป็นต้น
- อาจกล่าวได้ว่าคำว่า “หลงลืม”นั้น เราอาจใช้บรรยายคนที่มีอาการ “ขี้ลืมเป็นประจำ” และเริ่มมีอาการลืมที่รุนแรงขึ้น เริ่มส่งผลต่อการดำรงชีวิต เราจึงอาจเรียกว่า “ขี้หลงขี้ลืม” หรือ “หลงๆลืมๆ”
- ภาวะซึมเศร้า
- ภาวะวิตกกังวล อย่างแรง
- ผลข้างเคียง /อาการไม่พึงประสงค์จากยาบางชนิด เช่น ยากันชักบางชนิด ยานอนหลับบางชนิด ยารักษาทางจิตเวชบางชนิด
- อาการลืมตามวัย (Aging process)
- โรคสมองเสื่อม (Dementia)
อาการขี้ลืม หลงลืม กับสมองเสื่อม (Dementia) มีลักษณะแตกต่างกัน ดังตาราง
|
ขี้ลืม |
สมองเสื่อม |
ลืมเรื่องเล็กๆ น้อย |
ใช่ |
ใช่ |
ลืมเรื่องสำคัญ |
ไม่ใช่ |
ใช่ |
เป็นมากขึ้น |
ไม่ใช่ |
ใช่ |
บุคลิกเปลี่ยนแปลง |
ไม่ใช่ |
ใช่ |
ความคิดมีเหตุผล |
ปกติ |
ผิดปกติ |
การวางแผน |
ปกติ |
ผิดปกติ |
อารมณ์ |
ปกติ |
ผิดปกติ |
ความสามารถเดิมคงอยู่ |
ปกติ |
ผิดปกติ |
เรียนรู้สิ่งใหม่ |
ได้ |
ลำบาก |
การดำรงชีวิต |
ปกติ |
ผิดปกติ |
ตรวจประเมินด้วยแบบทดสอบทางจิตเวช (Mental state examination) |
ปกติ |
ผิดปกติ |